مقدمه
در شرایطی که فرزندان با هدایت والدین باید الگویی مناسب برای خود برگزینند و مسیر زندگی خویش را انتخاب کنند، با ورود به این دهکده جهانی، به دنیایی بی انتها متصل شده و با آن خو می گیرند و طبق راه ورسم آن رشد نموده و بلوغ جسمی و روحی پیدا می کنند. در چنین فضایی اگر فرزندان به ارتباطات انسانی و واقعی اطرافیان و مسایل اجتماعی پیرامون خویش کم توجه و در برخی از اوقات بی توجه شوند، هشداری جدی برای خانواده ها محسوب می شود که باید درصدد رفع این مشکل برآیند؛ زیرا ممکن است صدمات جبران ناپذیری را سبب شده و دیگر توان کنترل فرزندان خود را از دست بدهند. نسل کنونی در شرایطی قرار دارد که استفاده از رایانه و به خصوص اینترنت در زندگی شان اجتناب ناپذیر است . در میان فناوری های نوین ارتباطی و اطلاعاتی که ساختار اطلاعاتی جوامع امروز را تغییر داده اند، اینترنت که فضای مجازی را در زندگی واقعی انسان وارد کرده ، از ویژگی های خاصی برخوردار است و تأثیرگذاری آن در بخش های مختلف زندگی انسان ، روزبه روز در حال افزایش است . شبکه اینترنت به نوعی توانسته همه رسانه های نوین را در خود جای دهد. اینترنت به علت دارا بودن ویژگی های خاصی مانند دسترسی به فضای مجازی تعلیم و تربیت های ، ظرفیت بالای نگهداری اطلاعات ، قابلیت استفاده گسترده از بایگانی های عظیم و غنی رسانه های متنی، صوتی و تصویری، تعامل دوسویه ، تمرکززدایی، چندرسانه ای بودن ، سرعت دسترسی به اطلاعات بدون کنترل ، توجه فرزندان را بیشتر از رسانه های دیگر به خود جلب نموده است . این ابزار به خودی خود می تواند رقیبی برای والدین محسوب شده و فرزندان را از بسترهای تربیتی والدین جدا سازد.( مجله :افق ، بهمن ١٣٨٨ – شماره ٢۵٧)
بیان مسئله
کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در جهان معاصر با سرعت فزاینده ای درحال گسترش است و همه ابعاد زندگی از جمله تعلیم و تربیت را در شکل های متفاوت آن دچار دگرگونی کرده است .توسعه فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطات در برنامه های نظام آموزش و پرورش گامهای موثر و ماندگاری است که می تواند تحول کیفی اهداف ،برنامه ها، روشها ، شیوه ها و در نتیجه اثر بخشی آموزش و پرورش را به دنبال داشته باشد. پیش بینی می شود با توسعه فناوری ارتباطات و اطلاعات رویه های دیرینه و مشکلات لاینحل ، از قبیل امور کاربردی آموزش و پرورش ، تمرکز روی توانایی و نیازهای فراگیران ، نهادینه کردن دانش آموز محوری به جای کلاس محوری و تغییر نقش معلم به عنوان راهنمای دانش آموزان و نهایتا اصالت بخشیدن به آموزش مادام العمر محقق خواهد شد ؛ اما آنچه در این میان حلقه مفقودشده تفکرات آموزشی را تشکیل می دهد و توجه به آن حائز اهمیت است دقت در به کاربرد مثبت یا منفی فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در نظام آموزش و پرورش می باشد.(غلامی ،دشتی.تاریخ فلسفه تعلیم و تربیت )
فناوری هایی که از تدریس حمایت می کنند باعث ایجاد یادگیری معنی دار و هدفمند می شوند، همچنین باعث تغییر روش های سنتی و معلم محور به تدریس و یادگیری فراگیر محور می شوند. نتایج مطالعات نشان می دهد که معلمان ماهر در کاربرد فناوری اطلاعات بهتر می توانند دانش آموزان را در یادگیری هدایت کنند. حل مسئله و مهارت های سطح بالای تفکر، تفسیر و تحلیل اطلاعات ، مدیریت زمان و توانایی اولویت بندی مهارت ها در فضای اطلاعاتی و جامعه جهانی مبتنی بر اطلاعات توسعه می یابد و این منوط به این است که معلمان و دانش آموزان بتوانند به نحو موثر و اصولی از فناوری استفاده کنند.
علم و فناوری هر دو سازنده تمدن بشر است توسعه هر کدام بدون دیگری ممکن نیست .علم به معنی شناخت عالم هستی و یافتن قوانین حاکم بر طبیعت است .در صورتی که منظور ازفناوری کاربرد علوم و یافته های علمی در عمل با استفاده از رویه ها و مطالعات منظم و جهت دار برای ی خواسته های مادی است و غالبا با اختراعات و کاربرد وسایل و تجهیزات در ارتباط است .فناوری دانستن چگونگی انجام کار و فرایند اخلاقی است که درآن ابزار منابع و نظام ها برای حل مساله بکار گرفته میشوند تا کنترل انسان را در محیط طبیعی افزایش دهند و شرایط زندگی انسان را بهتر سازند.”سمپوزیوم بین المللی درمورد یاددهی فناوری د رآموزش عمومی ,یونسکو,١٩٨۵,ص ٨”بطورکلی آموزش دو هدف عمده دارد:١.آماده کردن جوانان برای کسب دانش و مطالعات بیشتر٢.آماده کردن جوانان برای دنیای کار و زندگی.اولین هدف مربوط به آموزش علوم و دومین هدف مربوط به آموزش فناوری است .این دو هدف لازم و موم یکدیگرند و جدا سازی علوم از فناوری د رکیفیت آموزش اثرات نا مطلوبی دارد(مجله تکنولوژی آموزشی ( ماهنامه آموزشی ـ پژوهشی ) دوره هفدهم )
اهداف تحقیق
این تحقیق با هدف بررسی تاثیرفضای مجازی برتعلیم و تربیت انجام شده است .
اهمیت تحقیق
آموزش فناوری غیر از آموزش فنی یا حرفه ای است .بخشی از برنامه آموزش عمومی را فناوری تشکیل میدهد. هدف از این آموزش ارائه دانش و اطلاعات فناوری بعنوان بخشی از آموزش های رسمی و پایه ای برای همه مردم است .از این رو مدرسه مناسب ترین مکان برای پرورش درک درست دانش آموزان از مفهوم فناوری و نقش ان در تکوین و شکل دهی فرهنگ ها است . دانش آموزان از همان سال های اولیه تحصیل باید بدانندکه فناوری یعنی تلاش ادمی , خواه این تلاشها(فناوریها)توسعه کیفی انسانها را فراهم کند و خواه جامعه را به نابودی بکشاند , چیزی است که به تصمیم خود انسان ها بستگی دارد.ضمن اینکه در مدرسه از دانش و اطلاعات لازم درباره نظام و منابع مورد مصرف آنها بحث میکنند باید در همان حال نیز شیوه های شناخت ,توسعه , بهره گیری مفید و چگونگی کنترل فناوری ها را به دانش آموزان یاد داد تا از همان دوران کودکی در برابر فناوری های جدید با مسئولیت ها ارزش های اخلاقی و انسانی خود به خوبی آشنا شوند.آموزش های مدرسه ای سبب می شود که دانش آموزان درآینده بهنگام طراحی و تولید هر گونه فناوری ابتکاری نخست درباره هدف و نتایج آن بدرستی بیندیشند و به توسعه کیفی جامعه علاقه مند شوند.دراین راستا نقش مدیر و معلم اهمیت خاصی دارد.(سلیمانی.آمنه )
چارچوب نظری
فضای مجازی یا همان انترنت ، یک تخصص میان رشته ای است که جهت ایجاد امکان ارتباط از راه دور، دسترسی به اطلاعات و جلوگیری از انباشت و انحصار آن مورد استفاده قرار می گیرد(به نقل از شریفی،١٣٨٣).واژه ی فناوری اطلاعات اولین بار از سوی لیویت و وایز در سال ١٩۵٨به منظور بیان نقش رایانه در پشتیبانی از تصمیم گیری ها و پردازش اطلاعات در سازمان ها به کار گرفته شد(صرافی زاده ، ١٣٨٣،ص ٢٢).استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در تعلیم وتربیت منجر به کاهش محدودیت های یادگیری، تقویت برابری فرصت ها، تربیت نیروهای انسانی متناسب باعصر دانش و اطلاعات ،کارآیی و بهره وری در آموزش و پرورش ،کسب مهارت های جدید تدریس در مربیان ، این تحولات میتواند جز پیامدهای مثبث فناوری باشند(لیتل جان ، ای،٢٠٠٢).ازپیامدهای منفی فضای مجازی را میتواند به موارد زیر اشاره کرد: افزایش خطر انزوای اجتماعی و دمیدن در تنور فردیت ، زیر سوال رفتن اقتدار سنتی مربیان به عنوان منبع مطلق دانش و اطلاعات ، سطحی بار آوردن متربیان و عادت دادن به کپی کردن اطلاعات ، نبود روابط چهره به چهرن مربی و متربی در نظام آموزشی(یونسکو،٢٠٠٢).
در حال حاضر، روش های سنتی آموزش دیگر قادر به پاسخگویی به نیازهای رشد و گسترش مداوم مهارت های آموزشی نیستند.
فناوریهای جدید فرصت های بیشتر، جدیدتر، و جذاب تری را برای آموزش و پرورش ارائه میکنند، مانند: فرصت کسب تجربه یادگیری متناسب با توانایی و شیوه یادگیری هر متربی (امین پور، ١٣٨۶).
نمونه تحقیق :
در این ارتباط ، نمونه گیری انجام نشده ، بلکه منابع در دسترس ، مورد مطالعه و بررسی واقع شده است . نمونه در این پژوهش متون منتخب شده است که در آن پیامدهای مثبت و منفی فضای مجازی و انترنت در تحولات تعلیم و تربیت به تصویر کشیده شده است .
متون منتخب شده به صورت هدفمند بر اساس سوالات پژوهش گزینش شده اند.
روش پژو هش
روش تحقیق حاضر توصیفی است . در تحقیقات توصیفی محقق به دنبال چگونه بودن موضوع است و میخواهد بداند پدیده ، متغیر، شیء یا مطلب چگونه است . به عبارت دیگر، این تحقیق وضع موجود را بررسی میکند و به توصیف منظم و نظام دار وضعیت فعلی آن میپردازد و ویژگیها و صفات آن را مطالعه و در صورت وم ارتباط بین متغیرها را بررسی مینماید.
شیوه تحلیل داده ها
در این پژوهش مطالب جمع آوری شده بر اساس اهداف و سوالات پژوهش طبقه بندی شده است و سپس بر اساس سوالات تحقیق مورد تحلیل قرار گرفته است .
تأثیرات فضای مجازی بر تعلیم و تربیت رسمی
فناوری اطلاعات یا فضای مجازی به مثابه بخشی از فرایند یادگیری به سه شکل به کار می رود :یکی به مثابه هدف ,دیگری به مثابه رسانه و مورد سوم به مثابه ابزاری که اغلب برای سازمان و مدیریت در مدارس مورد استفاده قرار می گیرد . در مورد دوم فناوری اطلاعات و ارتباطات فرایند یادگیری را تشکیل نمی دهد , اما استفاده از آن در کلاس درس , یادگیری را حمایت می کند.
نمونه ای از کاربرد فضای مجازی معطوف به سازمان و مدیریت در یک نظام نظارتی دانش آموزـ محور است .کاربرد فناوری اطلاعات به صورت یک هدف در دروس خاصی از قبیل آموزش رایانه با انفورماتیک سازمان می یابد. در این قسمت دانش آموزان با
مهمترین دروندادها و بروندادهای فناوری اطلاعات که پدیده ای مهم ولی پنهان در جامعه است آشنا می شوند و هدف از آموزش آن جلوگیری از بی سوادی در رایانه است .شکل سوم به مثابه رسانه ای برای یادگیری و تدریس است .دراین حالت به آن به منزله ابزاری برای تدریس و یادگیری اشاره می شود ,رسانه ای که از طریق آن معلمان می توانند تدریس کنند و فراگیران یاد بگیرند . فناوری اطلاعات به صورت یک رسانه به اشکال گوناگون ظاهر می شود . اشکالی مثل تمرین های علمی , شبیه سازی , تدریس خصوصی , نظام های یادگیری انفرادی , نظام های تهیه و تدوین آزمون و… کاربرد واقعی و رایج فناوری اطلاعات و ارتباطات به صورت یک رسانه بسیار نادر است , گر چه علاقه فزاینده ای برای استفاده ازآن وجود دارد .محیط فضای مجازی یا سایبری، عالمی است که قواعد و ویژگیهایی دارد و رسانه نیز در این عالم متناسب با مقتضیات آن کار می کند. فضای مجازی مجموعه ای از تعاملات شامل برقراری ارتباطات ، تولید، نشر، تبادل و دریافت اطلاعات است که توسط کاربران در بستر شبکه های اطلاعاتی و ارتباطی و بویژه اینترنت انجام می شود. رسانه ها در فضای مجازی چند نوع اند، نخستین سطح آن ، کاربران فعال » و سطح بالاتر مؤسساتی» هستند که از طریق یک صفحه یا وب سایت به نشر محتوا، شامل خبر، فایل متنی و صوتی و نظایر آن میپردازند .در سطحی بالاتر رسانه های اجتماعی کاربرمحور» قرار میگیرند، که به دیگر رسانه ها و کاربران امکان می دهند در بستری که آنها فراهم می کنند محتوای خود را نشر دهند یا به محتوای منتشر شده دسترسی داشته باشند. مصداقی از این نوع رسانه ها، شبکه های اجتماعی هستند، اداره کنندگان این نوع سوم ، گرچه خودشان تولید محتوا نمیکنند، اما عملا بیشترین تأثیر را در محیط رسانه ای فضای مجازی دارند.
بی شک رشد روز افزون اینترنت فواید و اهمیت غیر قابل انکاری دارد . چندان که در دوران حاضر، نقش محوری اینترنت چنان اساسی است که بدون آن امکان برنامه ریزی، توسعه و بهره وری در زمینه های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و علمی در جهان آینده امکان پذیر نخواهد بود. اینترنت به عنوان رسانه ای قوی و تکنولوژی چند رسانه ای، اکثر نیازهای بنیادین بشر را تأمین می کند و همین مسأله موجب کشش افراد برای تأمین نیازهایشان به دنیای مجازی است . تا حدی که این وابستگی تبدیل به اعتیاد آن ها به این محیط می شود و نباید از پیامدهای ناگوار و مخرب آن به ویژه در زمینه های اجتماعی و فرهنگی غافل ماند. البته سخن گفتن ازآسیب های اینترنت به معنای نفی این پدیده و نگاه منفی بدان نیست . بلکه واقعیت این است که اینترنت دارای کارکردهای مثبت و منفی می باشد. اینترنت از فن آوری هایی نیست که بی چون و چرا تحمیل شده باشد بلکه رسانه ای است که به انتخاب خود همان طور که هست ، می توان از آن استفاده کرد و یا به طور کلی از آن چشم پوشید. اینترنت به مثابه یک تیغ دو لبه است که با آموزش صحیح و فرهنگ سازی می توان ، استفاده های فراوانی از آن نمود. در غیر این صورت با استفاده نامناسب ، آموزش غیر اصولی و عدم وجود فرهنگ کاربری، هویت اجتماعی و فردی انسان به وسیله آن از بین می رود.
پیامد های مثبت
آموزش و پرورش در عصر اطلاعات و ارتباطات :
با کمک فناوری های اطلاعات می توان نابرابری ها در دسترسی آموزشی و کیفیت آن را کاهش داد و سیستم های آموزشی می توانند دانش و مهارت های یادگیرندگان خود را ارتقاء دهند ، خلاقیت ، تفکر نقادانه و یادگیری چگونگی یادگرفتن آنها را تشویق کنند و بهبود بخشند ( یونسکو ، ٢٠٠٣ ) ظهور فناوری جدید اطلاعاتی و ارتباطی در عصر اطلاعات ، شکل جدیدی از محیط یادگیری تعاملی ، خلاق و فعال را ایجاد کرده است ، به نحوی که همۀ افراد قادرند در هرکجا و هر زمان به اطلاعات مورد نیاز خود دست یابند . توسعه این فناوری ها به قدری چشمگیر و فراگیر است که نمی توان تاثیرات آن را بر آموزش و پرورش نادیده گرفت . هم اینک استفاده از ظرفیت های توسعه یافته فناوری های اطلاعاتی – ارتباطی در بخش آموزش و پرورش امری اجتناب ناپذیر و ضروری است . فناوری اطلاعات چهره آموزش سنتی را به طور کلی دگرگون کرده است . این امر به ویژه در آموزش کشورهای پیشرفته نقش متحول تری را به عهده داشته است . ورود به این دوره و حضور فعالانه و باانگیزه در آن مستم فراهم سازی شرایط و امکاناتی است که مهمترین آن بستر سازی مناسب برای استفاده مطلوب از آن است . از این رو نمی توان از تأثیر روز افزون فناوری های نو و توانایی های آنها در بخش آموزش و پرورش چشم پوشی کرد . امروزه جامعۀ اطلاعاتی به سرعت در حال گسترش است و آموزش و پرورش بخش مهم و اصلی این تغییرات است بسیاری از جوامع بیم آن دارند که نتوانند آموزش و پرورش خود را با نیازهای روز جامعه همگام کنند و از دیگر جوامع عقب بمانند . به همین دلیل ، در بسیاری از کشورها برنامه های ملی و بنیادی در بخش آموزش و پرورش در زمینه دسترسی به فناوری های نو اطلاعاتی و ارتباطی به وسیله دولت پیش بینی و به اجرا گذاشته شده است .
آنچه در جامعۀ اطلاعاتی » بخصوص در بخش آموزش و پرورش موردتأکید است . صرف سرمایه گذاری و کاربرد سخت افزاری و ابزار گونه فناوریهای اطلاعاتی – ارتباطی و استفاده از آن برای انبار کردن اطلاعات نیست . بلکه مسئله مهم و اساسی که بیانگر ارزش واقعی و به کارگیری این فناوری ها در آموزش و پرورش است ، توانمند سازی دانش آموزان در برگزیدن و انتخاب اطلاعات مورد نیاز است ، یعنی آنچه که قدرت تشخیص نیاز و یافتن راه حل های رفع آن نیاز را در اختیار دانش آموزان قرار می دهند در این صورت دانش آموزان به مرحله خود رهبری می رسند و قادرند فناوریهای اطلاعاتی ارتباطی را در خدمت خود بگیرند نه آن که خود به خدمت آن درآیند . این گونه است که فناوری نه فقط یک ابزار، بلکه روشی نو در آموزش و پرورش را بنیاد می نهد .
کارکرهای فناوریهای آموزشی در یادگیری
قبل از اینکه در مورد این کارکردها بحث کنیم باید بگوییم شناخت آنها در امر یادگیری رهنمودهای سودمندی هستند که کارشناسان آموزشی معلمان و دانش آموزان رادر انتخاب یا طراحی و تولید رسانه ها و راهبرهای خاص آموزشی یاری می کند.
صاحبنظران نقش فناوریهای آموزشی در امر یادگیری را به چهار دسته تقسیم کرده اند:
کارکرهای آموزشی (تدریس ):
در کاربرد فناوری آموزشی که ,شامل شیوه یادگیری توضیحی است ,نظام فناوری ا,طلاعات ,پدیده ها, جریان اموزش و نحوه اجرای آموزش را فراهم میکند تا دانش اموزان بتوانند مشکلی را حل کنند پرسشها را پاسخ دهند و شیوه انجام دادن کاری را به مرحله عمل درآورند.
منابع :
1- ( مجله افق ، بهمن ١٣٨٨ – شماره ٢۵٧ )
2- (فلسفه تعلیم و تربیت ، دفتر همکاری حوزه و دانشگاه ، ج ١، ص ٣۴١ ـ ٣۶۶)
3- (غلامی ،دشتی.تاریخ فلسفه تعلیم و تربیت )( ماهنامه آموزشی ـ پژوهشی ) دوره هفدهم )
4- (صرافی زاده ، ١٣٨٣،ص ٢٢)
بررسی اهمیت تعلیم و تربیت در دوران کودکی
مقاله بررسی آسیب شناسی فضای مجازی و خانواده ؛ تهدیدها و چالش ها
های ,، ,فناوری ,آموزش ,اطلاعات ,دانش ,و پرورش ,است که ,آموزش و ,دانش آموزان ,فضای مجازی ,کاربرد فناوری اطلاعات ,تاریخ فلسفه تعلیم ,،دشتی تاریخ فلسفه ,غلامی ،دشتی تاریخ
درباره این سایت